SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego, pomimo osobliwie brzmiącej nazwy jest problemem coraz bardziej powszechnym. Czy wiesz, że często idzie on w parze z zespołem jelita drażliwego (którego może być przyczyną, bądź skutkiem)? Okazuje się, że przypadłość ta dotyka aż 65-84% pacjetnów z ZJD. Jeśli więc zespół jelita drażliwego został u Ciebie zdiagnozowany istnieje naprawdę spora szansa, że należysz do grona osób, u których została zaburzona równowaga bakteryjna w jelicie cienkim.
Czym dokładnie jest SIBO (zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego)?
To pojawienie się i rozrost w jelicie cienkim flory bakteryjnej typowej dla jelita grubego, co powoduje zaburzenia trawienia oraz wchłaniania pokarmów. Zaznaczyć trzeba, że zdecydowana większość tych bakterii naturalnie w jelicie cienkim występuje, jednak nie w tak dużej ilości (stąd też w nazwie schorzenia słowo „przerost”).
U osoby cierpiącej na SIBO już w jelicie cienkim pojawiają się mikroorganizmy, których obecność w jelicie grubym byłaby zjawiskiem normalnym, a których występowanie na wyższych odcinkach przewodu pokarmowego może skutkować pojawieniem się nieprzyjemnych objawów.
Najczęstsze objawy SIBO to: bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia, gazy, wzdęcia bez gazów (charakterystyczne!), chroniczne zaparcia/biegunki, odbijanie, uczucie ciężkości po posiłkach, refluks, zgaga, spadek wagi, anemia, nietolerancje, alergie, astma, niepokój, stany lękowe/depresyjne, zespół przewlekłego zmęczenia, rumień guzowaty, bóle stawów, fibromialgia, problemy skórne, zespół niespokojnych nóg, itd. itp.
Szerokie spektrum odczuwanych objawów wynika głównie z faktu, że przyczyny powstania przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim też mogą być różne. Przykładowe, a zarazem najczęstsze to:
– antybiotykoterapia (zaburzenie równowagi bakteryjnej w sposób bezpośredni),
– zwolnienie pasażu jelitowego – może wynikać z cukrzycy, niedoczynności tarczycy, infekcji, czasem stresu,
– strukturalne wady przewodu żołądkowo-jelitowego.
SIBO może być też skutkiem długotrwałego leczenia preparatami zmniejszającymi kwasowość soku żołądkowego (często przepisywanymi np. na zgagę), zaburzeń odporności, niedożywienia, bądź chorób autoimmunologicznych.
Jeśli w skutek opisanych powyżej nieprawidłowości w jelicie cienkim pozostaną niestrawione cząstki pokarmu – może dojść do nadmiernego rozwoju bakterii, które rozkładając pozostałe tam resztki – produkują gaz: wodór, metan lub oba jednocześnie.
Diagnostyka
Podstawowym dostępnym w Polsce narzędziem diagnostycznym, które pozwala na określenie, czy zaistniał przerost bakteryjny w jelicie cienkim, jest wodorowy test oddechowy (z glukozą lub laktulozą) lub wodorowo-metanowy test oddechowy (bardziej precyzyjny, w Polsce dostępny tylko w Warszawie i w Krakowie). Testy tego typu polegają na pomiarze zawartości wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Gazy te powstają w jelitach na skutek metabolizmu cukrów przez bakterie, a następnie są przenoszone z krwią do pęcherzyków płucnych i wydychane.
Postępowanie terapeutyczne
W zależności od odczuwanych objawów należy stosować inny protokół leczniczy – antybiotyki w różnym zestawieniu, zazwyczaj z prokinetykiem (leki przywracające prawidłowe tempo pasażu jelitowego), czasem z probiotykiem (jednak jest to rozwiązane ryzykowne, ponieważ podanie probiotyków w przypadku SIBO zazwyczaj zaostrza dolegliwości!). Wdrażając probiotykoterapię warto więc obserwować swoje objawy, wybierać probiotyki jednoszczepowe z Bifidobacteria, a unikać szczepu Lactobacillus acidophilus.
Postępowanie żywieniowe
Głównie zastosowanie diety FODMAP, zakładającej eliminację produktów takich jak:
– zboża: żyto, jęczmień, pszenica,
– rośliny strączkowe,
– niektóre warzywa: cebula, czosnek, szparagi, buraki, por, kapusta, brokuł, brukselka, kalafior, karczochy, cykoria, koper włoski, biała część cebulki,
– niektóre owoce: jabłka, gruszki, brzoskwinie, awokado, nektarynki, wiśnie, śiwki, czereśnie, arbuz, melon, liczi, jeżyny, mango, papaje, gujawy, większość suszonych owoców,
– mleko i produkty mleczne: mleko krowie, owcze, kozie, przetwory mleczne, takie jak: jogurt, kefir, maślanka, śmietana, twaróg, sery miękkie, kremy na bazie śmietany, lody na bazie śmietany,
– soki owocowe,
– grzyby,
– bataty,
– miód, syrop z agawy, melasa,
– większość słodzików,
– prawie wszystkie mąki używane w diecie paleo,
– wina likierowe,
– niektóre orzechy: nerkowce, pistacje,
– inne: krakersy, herbatniki, a także syrop glukozowo-fruktozowy i syrop z agawy.
Pomimo dużej ilości produktów przeznaczonych do eliminacji – najnowsze doniesienia ukazują, że tolerancja każdego z nich jest sprawą bardzo indywidualną. Może się okazać, że część produktów z powyższej listy będzie przez chorego tolerowana, niektóre będą tolerowane w pewnej ilości, a po spożyciu innych dolegliwości będą się pojawiać natychmiast.
Ważnym elementem w przebiegu leczenia jest odbudowana prawidłowej mikrobioty jelitowej poprzez ograniczenie namnażania się / eliminację patogennych szczepów, złagodzenie powstałych dotychczas niekorzystnych zmian, oraz stworzenie w jelitach środowiska optymalnego dla bytowania tam korzystnych bakterii jelitowych.
UWAGA!
W przypadku przerostu bakteryjnego jelita cienkiego aspekty takie jak: DIAGNOSTYKA, POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE i ŻYWIENIOWE z uwagi na złożoność problemu, powinny przebiegać pod okiem specjalisty (gastrologa, gastroenterologa) przy współpracy z dietetykiem, z uwagi na ryzyko licznych niedoborów i konsekwencji z nich wynikających.
Bibliografia:
[1] E.M. Quigley.: A 51-year-old with irritable bowel syndrome: test or treat for bacterial overgrowth?; Clin Gastroenterol Hepatol, 2017, 5: 1140-1143.
[2] H. Stolińska-Fiedorowicz.: Jelito drażliwe – leczenie dietą. Warszawa; Zwierciadło. 2018: 27.
[3] http://www.naczyniapolaczone.pl/sibo-small-intestinal-bacterial-overgrowth-cz-i/ [dostęp: 17.09.2019]
[4] H. Stolińska-Fiedorowicz.: Jelito drażliwe – leczenie dietą. Warszawa; Zwierciadło. 2018: 34-35.
[5] P. Ihnatowicz, E. Ptak.: Rozszyfruj swoją krew – praktyczny poradnik dla każdego. Bydgoszcz: MedFood sp. cywilna P. Ihnatowicz, E. Ptak-Kasica. 2017: 366-368.
Autor: Kasia Wolna